Sosyal hizmet tarihiyle amatör olarak ilgilenmemde büyük katkıları olan üstad Turgay Çavuşoğlu abinin doğum günü bugün. Kendisine bir doğum günü hediyesi hazırlamak istedim ve Türkiye’de sosyal hizmet tarihi için çok önemli bir metin olduğunu düşündüğüm Dr Hüsamettin ve Doktor Asıım İsmail tarafından sunulan tebliği Türkçe çevirdim
İyi ki doğdun Turgay Abi
Metne ulaşmak için tıklayın
Afet bölgesi olan Türkiye’de afetlerde sosyal hizmet uygulamalarına duyulan ihtiyaç yaşanan afetlerle her geçen gün artmaktadır. Bu durum, afetlerde psikososyal destek çalışmaları gerçekleştiren profesyonellerin afet sahalarında travmatik olaylarla karşılaşmalarına yol açmaktadır. Bu çerçevede, afet sonrası çalışana desteğe dair duyulan ihtiyaç daha da görünür hale gelmektedir. Elinizde bulunan çalışma kritik olay olarak tanımlanan afet ve sonrasında, çalışana desteğe dair nasıl uygulamalar yapıldığını ele almak ve bir uygulama olarak Kritik Olay Stres Bilgilendirmesinin (Debriefing) nasıl gerçekleştirildiğini açıklamak üzere hazırlanmış bir materyaldir. Bu materyal, afet sonrasında gruplarla sosyal hizmet uygulamaları gerçekleştiren sosyal hizmet uzmanlarına yardımcı olma amacındadır. Çalışmanın Kritik Olay Stres Bilgilendirme aşamaları Hawker (2018) ve A. M. Mitchell et al. (2003) çalışmalarından yararlanılarak hazırlanmıştır.
Alanda çalışan sosyal hizmet uzmanlarına yararlı olması dileğiyle
Dökümana ulaşmak için tıklayınız
İlhan Tomanbay hocamın (https://www.ilhantomanbay.com/2023/02/24/kim-bunlar/) yazısına cevaben
Sosyal hizmet eğitimine başladığım günden bu yana sosyal hizmet alanında birbirine benzeyen tartışmalar mevcudiyetini sürdürür. Sosyal hizmet mesleğinin sosyal medyası olan e-posta grubunda hararetli bir şekilde yapılan tartışmalarda herkes tartışanın kim olduğunu bilir, tartışma nezaket çerçevesinde gerçekleşirdi. Günümüz sosyal medyasının dili için aynı şeyi söylemek mümkün değil, istendiği zaman istendiği şekilde söz söyleme hakkının mevcudiyeti, iletişimin biçimini etkiliyor. İlhan hocam yazısında belirttiği şaşkınlığı anlıyorum, “herkesin herkesi haklamaya çalıştığı twitter meydan savaşında” çok fazla zaman geçire geçire normalleştirdik herhalde bu üslubu. Kabul edilebilir bir şey değil bu üslup. Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği Etik İlke ve Değerler kitapçığı ne diyor bu konuda “Müracaatçılarıyla ve diğer meslek elemanlarıyla iletişimlerinde, meslektaşlarını sorumsuz, dayanaksız ve haksız olarak eleştirmekten kaçınmalıdır. Meslektaşların yeterlik düzeyi ya da ırk, etnik-ulusal köken, renk, cinsiyet, cinsel yönelim, yaş, medeni durum, siyasal görüş, dinsel inanç, zihinsel veya fiziksel özür gibi bireysel özellikleri hakkında küçük düşürücü dil kullanmamalıdır. (http://shuder.org/Sayfa/etik-ilkeler1787) .
Eğer sosyal medya hesabınız herkese açıksa, yazışmalarınız kişisel bir şey olmaktan çıkıyor ve herkesin görebileceği ve üzerine yorum yapabileceği bir hale geliyor. Muhataplığınız size verilen değerle ilgili olarak değişiyor fakat yorumu okuyan kişi, sosyal hizmet bölümünde çalışmış bir akademisyenin yazdıklarını okuyor. Sosyal hizmet alanında çalışanlar bu nedenle unvanlarını belirttikleri sosyal medya hesaplarında özenli olmak zorundadır. Bu zorunluluk etik bir zorunluluktur. Bu durumu, teknolojinin sosyal hizmet alanında daha yoğun kullanıldığı ABD’de yayınlanan Sosyal Hizmet Uygulamasında Teknoloji Standartları (https://www.socialworkers.org/Practice/NASW-Practice-Standards-Guidelines/Standards-for-Technology-in-Social-Work-Practice) belgesinde de görmek mümkündür. Belgede “sosyal hizmet alanında eğitim verenler, çevrimiçi sosyal medyayı eğitim amaçlı kullanırken, öğrencilere etik hususlar hakkında rehberlik sağlamak için sosyal medya politikalarını sağlamalıdır” deniyor.Belgenin çoğu yerinde belgede sosyal medya kullanımıyla ilgili hassasiyetlere değinilmiş. Benim gördüğüm kadarıyla genel olarak tepkiler kişi olarak İlhan Tomanbay’a değil, binlerce sosyal hizmet uzmanının /sosyal çalışmacının yetişmesinde emeği geçen halen sosyal hizmet bölümünde öğretim üyesi olarak çalışan Prof. Dr. İlhan Tomanbay’a. (tepki bir sosyal hizmet akademisyenine)
İlhan hocamın cevabi yazısını okudum. Yazısında akut/ acil ilk yardım döneminde yapılanlardan ve psikolojik ilk yardımdan bahsederek, bu dönemde yapılan işler ile afetin ileri dönemlerinde yapılan işler arasındaki farklıklardan bahsediyor. Bunu yaparken İlhan hocam, daha önceki yazılarında olduğu gibi sosyal çalışma kavramını sosyal çalışmacıların yapmış olduğu mesleki uygulamalar, sosyal hizmet/ sosyal hizmetleri de sosyal refah sistemi içinde gönüllü ve gönüllü olmayanların gerçekleştireceği işler olarak tanımlayarak çerçeveyi çizmiş Yazıda, daha iyi yapılabilirdi vurgusuyla afet sonrasında Türkiye Afet Müdahale Planına göre Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı sorumluluğundaki işlerin yeterince iyi yapılmadığını belirtiyor, bu durumu eleştiriyor ve dolaylı olarak olan biteni sosyal hizmet uzmanlarının yetersizliklerinden kaynaklandığını varsayıyor. İlhan hocam, sosyal hizmet uzmanlarının afetlerde sosyal hizmet konusunda “bilimsel ve mesleki bilgilerle yetkinleştirilmemiş” profesyoneller olduğunu düşünüyor. Bu düşüncesini eğitimin niteliksiz olmasıyla ilişkilendiriyor.
Ben sosyal hizmet uzmanı olarak Van Depremi, Soma Maden Kazası, patlamalar dahil olmak üzere birden fazla afette sosyal hizmet uzmanı olarak çalıştım. Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği GMYK üyesiyken de kurulduğu günden bu yana 31 operasyonda aktif görev almış derneğimizi Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliğinde teslim ettim. APHB tarafından düzenlenen eğitimlerde çoğu meslektaşımız eğitim aldılar. Filiz Demiröz , Kasım Karataş, Veli Duyan hocalarımız eğitim materyalinin hazırlanmasında ve eğitiminde görev aldılar (Eğitim materyali https://drive.google.com/file/d/18LEtviTyp1MdbAgUNt6sXADUeG0P2RHV/view?usp=sharing) . Bir çok arkadaşımız ben de lisans eğitimi aldıktan sonra bu eğitim aldık ve afetlerde görev aldık
TAMP ile birlikte bu iş Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından üstlenildiğinde Aile ve Sosyal Hizmet Bakanlığı internetten hızlıca arama yapınca görülebilecek ( https://www.aile.gov.tr/athgm/haberler/afet-ve-acil-durumlarda-psikososyal-destek-temel-duzey-mudahale-egitim-programi-basladi/ ,https://www.aile.gov.tr/athgm/haberler/afet-ve-acil-durumlarda-psikososyal-destek-baslangic-duzey-mudahale-egitimleri-basladi/ ) eğitimleri verdi. Alanda çalışan sosyal hizmet uzmanlarının ileri meslek eğitimlerini Aile ve Sosyal Hizmet Bakanlığı veriyor. Aynı eğitimi Sağlık Bakanlığında çalışan arkadaşlarımız da alıyorlar. Afette çalışmanız için İleri meslek eğitimi almanız gerekiyor.
Tüm bunlara ek olarak gönüllü olarak çalışmak için de sahada eğitim almak zorundasınız. Yoksa AFAD sizi akredite etmiyor. SHUDER de alanda çalışma izni alabilmek için iki temel eğitim düzenledi. Ayrıca yakın zamanda iki günlük yoğun bir eğitim düzenledi SHUDER: (https://www.youtube.com/watch?v=aqodP5KvvVA, https://www.youtube.com/watch?v=3A-NY1oP1jI&t=9782s )
Sosyal hizmet akademisyenleri farklı yerlerde farklı zamanlarda eğitimler veriyorlar. Projelerin yazılmasına destek oluyorlar, eğitim materyalleri geliştiriyorlar. İleri meslek eğitiminin önemine inanıyoruz, bu amaçla shupervizyon adlı bir projeyi de arkadaşlarımla yürütüyorum.
İlhan hocam, lisans düzeyinde afetlerde sosyal hizmet dersi, APHB tarafından verilen eğitimleri daha sonra Aile Bakanlığı tarafından verilen eğitimleri, SHUDER’in eğitimlerini yetersiz, eksik bulabilirsiniz. Hepimizin hocasısınız, 99 depremi olduğunda da sosyal hizmet akademisyeniydiniz. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/800261bağlantısındaki yazınızda şu an yazdığınız yazıya benzer eleştirilerde bulunmuşsunuz. 99 üzerinden bunca zaman geçtikten ve bunca afet olduktan sonra ( ki bu afetlerin çoğunda sosyal hizmet uzmanları aktif görevler aldılar) bu eksikleri gidermek için eğitim programlar da düzenleyebilirsiniz. Ama sosyal hizmet uzmanlarının “bilimsel ve mesleki bilgilerle yetkinleştirilmemiş” profesyoneller olduğunu savlarken, sahada çalışan insanların emeklerini, onca emeği yok saydığınızı da söylemek mecburiyetindeyim.
Not:İleri meslek eğitimlerine ihtiyacımız var muhakkak, daha iyisini yapabilmek için her zaman. Bilgi ve becerileri artırmak için olur da yapmış olduğunuz projede üzerimize bir görev düşerse öğrenciniz olarak memnuniyetle yapmak isterim.
Sabiha Sertel’in 25 Nisan 1929 tarihili yazısını paylaşmak istedim bu 23 Nisan’da. 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramımız Kutlu Olsun
Çocuk haftası Türkiye’de ilk defa yapılıyor.
Bu haftanın gayesi bazılarının zannettikleri gibi, çocukları eğlendirmek, yalnız Himayeietfal cemiyetine para toplamak değildir. Memlekette tamamen ihmal edilmiş bir çocuk mes’elesi vardır. Himayeietfal bu ihmal edilmiş mes’elenin bir kısmı ile uğraşarak meydana çok faydalı eserler çıkardı. Fakat vazifesi henüz daha ne bitmiş, ne de bazı sahalarda başlanmıştır. Şüphesiz harpten çıkan bir milletin aç çocukları, şehit çocukları, muhtaç çocukları bir hayır cemiyetinin en evvel nazarı dikkate alacağı çocuklardır. Himayeietfal ilk safta bunları himaye ile ilk vazifesini yapmıştır.
Bugün Himayeietfal’in tertip ettiği çocuk haftası Himayeietfal’in ikinci bir devreye girdiğini gösteriyor. Zaten bu amelî, içtimaî faaliyetlerde cemiyetler daima iki nevi sây programı takip ederler.
Birincisi: şafi
İkincisi: vafi’dir.
Şafi tedabir ancak cemiyet içerisinde marazi hali gösteren, açlar,
Vafi tedabir çocuğu doğduğu günden, hayata gireceği güne kadar maddî, manevi her hususta himaye etmektir.
Çocuk haftasının gayesi işte halkı bu vafi tedbirler husûsunda tenvir etmek, memleketteki çocuk mes’elelerini tetkik etmek, ihtiyaçlara cevap vermek için Himayeietfal’e merbut yeni bir çok teşkilâtlar yapmaktır. Bugün Himayeietfal’in bu hafta zarfında yapacağı en müsmir iş, halkı memlekette bir çocuk mes’elesi olduğuna kandırmaktır. Çünkü hâlâ bizde çocuk mes’elesi ve Himayeietfal bir şefkat işi bir şefkat müessesesidir. Himayeietfal şüphesiz yaşamak için milletin şefkatine muhtaçtır, fakat çocuk mes’elesi bir şefkat işi değildir.
Diplomatlara göre çocuk mes’elesi bir nüfus mes’elesidir.
İçtimaiyatçılara göre bir bünyei içtimaiye mes’elesidir.
Doktorlara göre umumî hıfzızsıhha mes’elesidir.
Terbiyecilere göre, bir pedagoji mes’elesidir.
Çocuk mes’eleleri yalnız başına bunların hiç birisi değil, bunların hepsi ve bundan gayrı daha pek çok safhaları havi şümullü bir mes’eledir. Gözlere çok küçük görünen bu mes’eleyi şu adetler belki bir az tavzih edebilir.
Memlekette mevcut çocuk mes’eleleri:
1- Yetim çocuklar.
2- Analı babalı, fakat muhtaç çocuklar.
3- Hasta çocuklar.
4- Sokaklara atılan çocuklar.
5- Hırsız çocuklar.
6- Evlerde ahretlikler.
7- Oyundan, havadan mahrum çocuklar.
8- Dayakla büyüyen çocuklar.
9- Küçük yaşta ağır işlere çalıştırılan çocuklar.
10- Veremli çocuklar.
11- Dilenci çocuklar.
12- Dimağan geri kalmış çocuklar.
13- Okumadan mahrum çocuklar.
14- Anneleri işte çalışan çocuklar.
15- Pislik ve sefahet içinde büyüyen çocuklar.
16- Sokaklarda yaşıyan serseri çocuklar.
17- İstismar edilen çocuklar.
18- Köy çocukları, köy mektepleri.
19- Cahil anneler elinde büyüyen çocuklar.
20- Fuhşa düşen çocuklar.
Daha buna mümasil bir çok çocuk mes’eleleri vardır. İşte çocuk haftasının gayesi milleti bu mes’elelerle yakından alâkadar etmek, Himayeietfal’in tedricen bu her ihtiyaca cevap vermek için yaptığı muazzam işe milleti iştirak ettirmektir. Çocuk mes’elesi diplomatlara göre bir nüfus mes’elesidir. Çünkü milletin mukadderatına hakim ordular, ancak nesillerin idamesi ve tezayüdü ile kaimdir. Çocuk onlara nazaran bugün hududu, yarın cepheyi bekliyen askerdir. Bu askeri çoğaltmak için çocuk vefiyatını durdurmak lâzım. İşte daima kaleleri küllelerle yıkmağa alışan diplomatların noktai nazarı burada gene içtimaiyatçıların eline düşer. Çünkü nesli, ne askerî bir pilânla, ne de siyasî bir manevra ile ne tezyit, ne de idame edebilirler…
İçtimaiyatçılara göre bir bünyei içtimaiye mes’elesidir. Çünkü çocuk bugün cemiyetin mevcut kanunlarına, mefhumlarına, adetlerine göre şekil alacak, yarınki cemiyetin mekanizmasını teşkil edecektir. Bu sebeple çocuk beşiğe düştüğü günden itibaren cemiyetin kontrolü altında olmalıdır. Bir milletin medeni seviyesini ve tarakkisini, çocuklarını büyütme tarzları, terbiye sistemleri, çocuklarının mektepte ve hayatta gösterdiği kabiliyetler ve karakterlerle ölçerler…
Çocuğa her insan çocuğunun hakkı olan büyüme, yaşama, okuma ve hayatla çarpışma kabiliyetlerini vermek cemiyetin vazifesidir. Geri kalmış bir neslin mes’ulü devlettir.
İşte çocuklara karşı devleti ve cemiyeti yegâne mes’ul tanıyan içtimaiyatçılar, çocuk mes’elesinde daha ileri giderek, memleketin içtimai nizamında ve kanunlarında değişiklikler isterler.
Çocuk ailesinden evvel cemiyetindir.
Her çocuğun yaşamak nasıl tabii bir hakkı ise, hüriyet ve cemiyetin verdiği her fırsattan müsavi surette istifade etmek de içtimai hakkıdır.
Beşikte yatan çocuğun, ne dini, ne mezhebi, ne de sınıfı vardır. Altın beşikte yatan çocuk da, tahta beşikte yatan da birdir. Bu memlekete hangisinin daha müfit olacağını kimse bilemez. Biz her içtimai kuvveti organize ederek çocuklara, cemiyetin verdiği haklarda müsavat tesis etmeliyiz.
Yarınki Türkiye, tarihte fütuhat kazanan Türkten ziyade, bugün beşikte yatan, mektepte okuyan, sokakta dilenen Türke istinat eder. Türkün içtimaî bünyesini tenmiye ve inkişaf ettirmek için var kuvvetimizi çocuklara vereceğiz. Pedagogların, iktisatçıların, diplomatların, herkesin söylediği söz nihayet bu noktada birleşir.
Kuvvetli millet, kuvvetli Türkiye, ancak vücudu ve dimağı zinde, fen âleminde, ilim âleminde, san’at âleminde, yaratıcı kabiliyetler gösteren Türkün meydana getireceği millettir.
Bugün omuz silkip, çocuk diye geçtiğimiz mahlûk, işte bu milletin bu harsın mümessilidir. Bugün ona ne verirsek yarın onu alacağız…
Sıska bacakları üstünde boyundan büyük bir karın ve baş, veremli yüzünde çürümüş bir kan, kafasında ilim yerine bir sürü lüzumsuz malümat taşıyan çocuk yarın için bize çok şeyler vadedemez…
Bu mes’elenin üzerinde duracağız. Gene bir sürü nutuklar, konferanslar, sözlerle çocuk haftası kapanacaksa, emekler zayi olacaktır. Çünkü haftası başlar fakat bitmez..
Türk milleti nasıl başlar ve bitmezse…
25 Nisan 1929
Sabiha Zekeriya
Cumhuriyet
Twitter, hayatımızda farklı farklı şekillerde yer alsa da, bazı “sesli düşünceleri” dinleyebilmek ve bu düşünceler üzerine “kafa yormak” adına ideal bir platform (nerden baktığına göre değişmekle beraber). Çok sevgili Arzu Hoca “Flexner’ın 1915’de “Sosyal Hizmet Bir Meslek midir?” başlıklı ünlü konuşmasını o dönemde bu alanda çalışanların çoğunluğunun kadınlardan oluşması nedeniyle yaptığını düşünüyorum ama ispatlayamam” yazan bir tweet atmış. Gecenin dördünde bu tweet’i gördüm ve ardından acaba böyle midir diyerek biraz araştırayım dedim. Bilgisel olarak yazmaya da üşendiğim için blog’a yazmaya karar verdim ( bu arada ne yalan söyleyim yazıya başlarken How I Met Your Mother dizisindeki Barney karakteri gibi challenge accepted demedim değil)
Sorunun yanıtını alabailmek için öncelikle Flexner kim sorusunun yanıtını vermek gerekir diye düşünüyorum. Wikipedia’dan edindiğimiz bilgilere göre Alman Yahudi bir ailenin dokuz çocuğunun altıncısı olarak John Hopkins Üniversitesinde eğitim gören Flexner bir eğitimci, eğitimci olarak adlandırılmasının nedeni eğitim üzerine yaptığı çalışmalar. Özellikle yüksek öğretim programlarına dair yaptığı eleştiriler ve öneriler (The American College) onun tıp eğitimi ile ilgili çalışmalar yapmasını da beraberinde getiriyor. Kendisi sosyal hizmet mesleğinde tanındığı kadar tıp alanında da tanınıyor, ABD’de tıp eğitimin reformunda hazırladığı raporla büyük etki yaratıyor (Afirkan Amerikalı Tıp Fakültelerini kapattırıyor) (https://en.wikipedia.org/wiki/Abraham_Flexner#Flexner_Report)
Flexner’in bizi ilgilendiren tarafı 1915 yılında yaptığı Sosyal Hizmet Bir Meslek Midir ? adlı konuşma ( bu konuşmayı Türkçe’ye çevirmeye üşeniyoruz lütfen çevirelim,ben çevireceğim yerim dar). Flexner bu konuşmasında bir mesleğe dair standartları
1. Temelde zihinsel ve üst düzeyde bireysel sorumluluk
2. Öğrenilebilen, yenilebilen ve araştırmalarla yeniden üretilebilen bilgi birikimine dayanır
3. Teorik olmanın yanı sıra pratik
4. İleri düzeyde özelleşmiş mesleki eğitim süreci
5. Üyeler arasında güçlü bir iç örgütlenme ve iyi gelişmiş grup bilinci
6. Meslek üyelerinin birbirlerine yardım etmeye eğitimli ve toplum yararına çalışmaya istekli olması (Flexner,2001) olarak açıklıyor. Sosyal hizmet mesleğinin meslek olup olmadığını bu bağlamta tartışıyor
Flexner yukarıda belirtilen standartları, üzerine daha fazla konuşabileceğimiz “bilimsel hayırseverliğin” mesleğe dönüşümünün konuşulduğu 42. Ulusal Hayır ve Islah Kurumları toplantısında yapıyor. Peki o dönemde sosyal hizmet eğitimi nasıl gerçekleştiriliyor diye sorduğumuzda yanıt aramak için Dunlap’ın 1993 yılında yazmış olduğu “A History of Research in Social Work Education: 1915-1991” çalışmaya bakmak mümkün. Çalışmada da belirtildiği üzere bu dönemde sosyal hizmet bilgi üretimi süreci özgün değil. Bilimsel hayırseverlik uğraşları, aslında hayırseverlere yönelik yapılan eleştirileri ortadan kaldırmak ve hayırseverler üzerinden kontrol işlevini gerçekleştirmek için geliştirilmiş bir form ve biz bu formun içinden sosyal çalışma mesleğini çekip alıyoruz.
Flexner yapmış olduğu konuşmada sosyal çalışma mesleğinde aslında neyin eksik olduğunu da söylüyor. Kabaca diyor ki bu mesleğin bir sosyal bilim dayanağı yok ( ki sonra Freudyen düşünceler benimseniyor), süpervizyon yok ( ah ne yazık ki ülkemizde halen yok), meslek örgütün yok (1955’de kuruluyor), etik ilkelerin yok, seni ayıran ve özel kılan bilgin yok!
Flexner’in öncülük ettiği tıp reformuyla siyahilerin tıp alanında çalışmasını engellediği, kadınların tıp eğitiminden uzaklaştırılarak hemşireliğe yönetildiğini söylemek mümkün (Ahcterberg,2009; akt:Gönç,2016:145). Flexner’ın “bu sabıkası” bize bir ispat gibi görünse de Flexner, eczacılık gibi meslekleri de aynı konuşmada bir meslek olarak görmediğini belirtiyor (söylemeye gerek yok hemşireliği de meslek olarak görmüyor)
Bence burada “kadın düşmanlığından” çok modernist bir kafa var.
Pek selamlar
Not: bu yazı sabahın köründe yazılmıştır.
Kaynaklar
“Hemşireliğin geleceği mesleğin cinsiyetsizleşmesini vadediyor mu? Erkek ve kadın hemşirelik öğrencilerinin meslek ve toplumsal cinsiyeti ilişkilendirme eğilimlerinin sosyolojik analizi” Fe Dergi 8, no. 1 (2016), 144-167.
Acar, H. , Duyan-Camur, G. (2003). Dünya’da ve Türkiye’de Sosyal Hizmet Mesleğinin Gelişimi. Toplum ve Sosya Hizmet Dergisi 14(1)
Flexner, A. (2001). Is social work a profession?. Research on social work practice, 11(2), 152-165.
https://en.wikipedia.org/wiki/Abraham_Flexner#Flexner_Report
Bu yazıyı başlıktan da anlaşılacağı üzere sokakta donarak ölen Sami Amca ile ilgili yazıyorum. Ama önce bazı şeylerin altını çizmek istiyorum. Bunlardan birincisi profesyonel olanın verdiği kararla ilgili.Bir disipline dair bilgi beceri ve değerler, profesyonel bir değerlendirmeyi beraberinde getirir. Profesyonel değerlendirme, profesyonel olmayan veya değerlendirme konusunda yetkinliği bulunmayanların almış olduğu kararlara dair “yanlışları” görmek ve olası riskleri yönetmek açısından önem taşır. Sosyal hizmet lisans (örgün ve sosyal hizmet eğitimi veren) eğitim programlarının çıktılarından biri budur. Sosyal hizmet alanında çalışanlar, insanların yaşamlarıyla ilgili karar almalarına yardımcı olur. Bu yardım, bireylerin yaşamlarıyla ilgili ciddi kararlar vermelerine hatta yaşamlarına yön vermelerine yol açabilir.
Altını çizmek istediğim ikinci husus güç ilişkileri. Mesleki uygulamada, sosyal çalışmacılar (sosyal hizmet uzmanı, sosyal çalışma görevlisi değil) ile danışan arasındaki güç ilişkisi, profesyonel ilişkinin niteliğiyle belirlenir. Bazı durumlarda ilişki doğal koşullarda eşitlikçi bir biçim alırken, bazı durumlarda -belki de çoğu zaman- danışanların karar almaya katılmamasını da beraberinde getiren bir teslimiyetle gücün sosyal çalışmacıya devredildiği bir ilişkiyi ortaya çıkartır. Bu nedenle eğitim programlarımızda dezavantajlılardan güç devşirerek mesleki uygulamaların gerçekleştirilmesinin danışanlara zarar vereceğini sıklıkla dile getiririz. Zira danışan adına yapılan tüm uygulamalardaki memnuniyet, sorunun palyatif de olsa çözülmesinden gelen geçici bir memnuniyettir. Her ne kadar her sosyal çalışmacılar güç ilişkileri açısından pozisyonunlarını değerlendirmelerinin önemli olduğunu bilse de rutine binmiş memuriyet işleri gerçekleştirilirken bu durum atlanabilmektedir. Ancak bazı danışan grupları vardır ki size “hey arkadaşım ne yapıyorsun sen ?” dedirtir. Genellikle “dirençli” danışan olarak adlandırılacak gruplardır bu gruplar. Bu grupların başında kuşkusuz çatısız evsizler gelir.
Çatısız evsizleri iki gruba ayırarak tanımlamak mümkündür. Birinci grup geçici evsiz olarak da adlandırılabilecek “sokakta kalan evsizler”dir. Geçici barınma merkezlerdeki nüfusun büyük bir çoğunluğunu oluşturan bu grup, aslında daha önce de geçici şekillerde barınan (mevsimlik olarak çalışan, hastalığı nedeniyle iş hayatından kopmuş, yalnız yaşayan birey vb.) evsizlerdir. İkinci grup, kronik evsiz olarak da adlandıran “sokakta yaşayan evsizler”dir. Bizim mesleğin tabiriyle çevresi içinde birey olarak ele aldığınızda kronik evsizleri, sokağın köpekleri, o sokakta olan canlı cansız her şey evsizlerin sosyal sistemini oluştur. Macaristan’da evsizlikle ile ilgili gittiğimiz bir AB programında, evsizlerle çalışan sosyal hizmet uzmanıyla bizi görünce bizle sohbet etmek istemişti. Sohbetin ardından bizi sokağının sonuna kadar uğurlamıştı. Çünkü o sokak onun eviydi. Sokağın sahibi olan evsizleri, evlerinden çıkartmak zordur. O evsizi sokaktan almak onu evinden atmak demektir.
Evsizin geçici barınma merkezine gitmesini kabul ettirmek ilk olarak bu sürecin farkında olmaktan geçer. Ona eşlik eden hayvanları da alabileceğinin, eşyaların koruma altına alınacağının güvencesinin vermekten (sizin için çöp olan şeyler onun evinin tuğlası) geçer. Ancak dirençli evsiz geçici barınma merkezine gitmek istemiyorsa herhangi bir çalışma gerçekleştirmek mümkün değildir. Burada başka bir alternatif devreye girer. Bu alternatif evsize sokağında(evinde) hizmet vermek.
Geçici barınma merkezlerine zorla götürmek mümkün olamayacağı için, sokakta yaşayan evsizleri takip etmeye yönelik mobil araçlar, onlara özgü ısıtıcı ekipman, sağlık hizmeti sunmak gibi çözümlerle “dirençli” evsizlere yönelik çözümler sunuyorlar farklı ülkelerde. Biz de evsizi zorla geçici barınma merkezine gönderme gibi bir çaba var. Hizmetler olmayınca dirençli evsizlerle karşılaşılınca da biz çabaladık ( bir habere göre belediye çalışanları böyle demiş / bir başka habere göre ise evsiz kurumu evsize hiç ulaşamamış ) demekten veya zorla götürmekten başka çarelerimiz yok gibi davranıyoruz. Davranmamalıyız. Evsizlerle ilgili politika şart demeli ve politikaları talep etmeliyiz!
Neyse kar ve yar mıydı neydi o ?
Selamlar
Not1: Evsizlerle ilgili işler çoğu ilde Valilikler tarafından bazı illerde Belediyelerce yürütülüyor. Ankara Valiliği’nin evsiz oteli uygulaması şimdi İstanbul Valiliği tarafından da ( daha önce İBB yürütürdü sadece bu işleri) yürütülüyor. Belediyelerin de hizmetleri var. Ancak bir evsiz sokakta donuyor. Oysa bir mevzuat olsa ve bu mevzuatta rol ve sorumluluklar belirlense, bu alanda sokak sosyal çalışmacıları /sosyal hizmet uzmanları çalışsa, sokakta yaşayanlar haritalandırsa, acil durumlarda mobil ekiplerle takip edilseler, geçici barınma merkezlerinde nitelikli psikososyal hizmetler sunulsa, sivil toplum örgütlerinin gönüllü çalışmaları buradan takip edilse… Çok zor şeyler değil. Politika, bu politika çerçevesinde mevzuat, yeterli profesyonel istihdamı….
Not2: Fatih Toksöz kitabını yazsın!
Kış mevsimi haberleri vardır. Mevsimin ilk karının yağması, yolların kapanması, sebze ve meyvelerin çıkması gibi. Magazin haberleri tadında, anlamsız bir şekilde ekrana bakmaya yol açan haberler. Bir de kışın hatırlananlar ile ilgili haberler vardır. Kışın mahrumiyetini de en fazla çekenler, evsizler ile ilgili haberler… Dün bu haberlerden biri medyaya daha doğrusu sosyal medyaya yansıdı.
Evsizlik belki de tarihin en eski sosyal sorunlarıdan biri. Evlerini sokak yapan insanlardır evsizler.Sokağın görünmeyen sahipleridir (bu sahiplik öyle bir şeydi ki bir evsiz ile çalıştıktan sonra evsiz bizi sokağın sonuna kadar uğurlamıştı).Eğer dayanışmacı bir ilişki varsa “sahip de çıkılır” onlara mahalleli tarafından (evsizlerle ilgili yapmış olduğumuz bir çalışmada, aslında kronik evsizlerin sürekli sokakta olmak zorunda oldukları için sosyal ağlarının olduğun görmüştük). Çok sevgili dostum, meslektaşım Tufan’ın (kendisi evsizlerle çalışıyor) yanına gittiğimde, cinayetten dolayı hapiste yatarken, sağlık nedeniyle tahliye edilen eskiden milyarder olan İngiliz’i de, öz babasından kalan mirası alabilmek için yasadışı yollarla evlat edindirildiği ABD’den Türkiye’ye geleni de, tepetaklak gitmeye yol açan bir iflasın ardından toparlanamayıp “sokağa” düşeni de gördü bu gözler ( yakın zamanda bu konuyla ilgili bir araştırma yapacağım, araştırma önerisini hazırlarken yazıyorum bu yazıyı). Evsizlerin hikayesi farklı olsa da ortak sosyal özellikleri vardır. Sosyal destekten yoksun olmak, tek başlarını hayatlarını idare ettirememek(hepsi için geçerli olmasa da) , temel ihtiyaçlarından biri olan barınmayı karşılayamamak gibi (Hoş evsizliği bir yaşam tercihi edinenler de var, Almanya’da staj yaparken karşılaşmıştık, Türkiye’de çok nadir görülüyor). Ve hepsinin farklı şekillerde sadece barınmayla sınırlandırılmayacak psikososyal yardıma ihtiyacı vardır.Bu ihtiyaç giderilmelidir. Zira ev bizim için önemli bir yerdir. İki kişinin yasal olarak birlikteliğine verilen ad dünyanın herhalde hiçbir yerinde ev sahibi olmakla aynı anlama gelmez. Her mahallenin bir delisinin olduğu, “delilerin bir yerlere kapatılmadığı zamanlarda” evsizler bizim için ruhsal sorunları olan kişiler olarak görülmüştür. Evsizler çaresizdir, evsize yardım etmek bu nedenle önemlidir. Yardımsever bir millet olduğumuz için evsizler bizim için desteklenmesi gereken figürlerdir bir başka deyişle. “Afedersiniz dilenci değilim, yol param çıkışmıyor” diye yanınıza gelenlerden de göreceğiniz üzere evsizlere yönelik bir şeyler yapmak isteriz hep . Dualarımızda “Allah’ım sokakta kalanlarla kalacak yer ver” geçer mesela veya bir evsiz gördüğümüzde hemen onlara yönelik hizmetler sunulsun diye “yetkili” mercilere ulaşırız. Dün böyle bir şey yaşadık, sosyal medyada böyle bir görüntü(kimilerine göre belediye PR’ı kimilerine göre gerçek) yayınlandı ve yetkilere seslenildi. Ve bu sene sezon erken açıldı. Kar kış yoktu, evsizler donmayacaktı ve evsizler sokakta kalabilirdi, sokağa çıkma yasağında sokakta kaldıkları sosyal medyaya yansımasa..
Belediyenin evsizleri alıp bir yere yerleştirmesi takdir topladı ne yazık ki Ne yazık ki diyorum, bu işin sosyal medyaya yansıdıktan sonra gerçekleşmesi üzücüdür. Zira bu iş belediyenin görevidir. Belediye evsizlere yönelik hizmet sunmak zorundadır. Ama bu iş sadece belediyeleri işi değildir. Bu iş aynı zamanda Valiliklerin de görevidir. Ankara’da Valiliğin evsiz oteli işletmesi, belediyelerin hizmetleri ( 12 ay çalışan kuruluş sanırım bir İzmir’de ve Bursa’da var) bu görevin kış aylarında yerine getirildiğini gösterir. Bir başka deyişle Türkiye’de sadece kışın ele alınan bir sosyal sorun olarak kabul ediliyor. Evsizlere özgü bir yasal düzenleme yok. Acil durumlarda mesela Covid-19 nedeniyle, evsizleri misafirhaneye yetiştiriyoruz, kışın donmamalarını sağlamak için sokaktan alıyoruz ama evsizlere yönelik hizmetlerle ilgili yasal düzenlemiz, evsizlere yönelik kalıcı hizmet birimlerimiz yok. Bu şu demek: “olağanüstü durumlar dışında evsiz olarak sen dışarıda yaşayabilirsin”. Bunu demek tabi ki çok normal, dünyanın her yerinde, başta ABD olmak üzere, azımsanmayacak kadar evsiz olduğunu biliyoruz. Bazı ülkelerde bizim ülkemizde görünmeyen evsiz aileler de var ( şimdi Suriyelilerde görülen çatılı evsizlikten bahsetmiyorum). Ama öte yandan evsizlere yönelik uygulamalarla evsizlerin evsizlik hikayelerin sonlandığını da biliyoruz. Çok değerli okuyucu sözü bu nedenle şu şekilde bitirmek istiyorum: Hazır evsizler görünür oldu, bu sefer onlara sadece kış aylarında değil 12 ay boyunca nitelikli hizmetler sunabilmek için yasal düzenlemeler yapalım ve bu düzenlemelerle evsizlere hizmetler sunalım. Proje bazlı geçici şeyler olmasın bu hizmetler, bu alana dair sosyal politika üretelim!
Not1: Aklıma 2007’de evsizlikle ilgili Erasmus programında Türkiye ekibi olarak biz de evsizlik yok biz gecekonduyla bu işi çözmüşüz dememiz geldi. Evet gerçekten de biz evsizlik sorununu bu şekilde çözdük sanırım. O nedenle evsizlik bizim için bir sorun değil….
Not2: Fatih Toksöz, evsiz çalışan nadir shulardan, telif ücreti ödenmiş olmasına karşın (kendisine telif ücreti olarak közde et döner ısmarlanmıştır) kitabını yazmamıştır.
Not 3: pazar yazısı gibi oldu bu yazı belki bundan sonra her pazar yazarım böyle
Merhaba (bir kelimenin içine ne kadar iyi niyet sığıyorsa öyle bir merhaba) .Bir şeyler yazıyorum yine bloga, bir şeyler olsun diye. Olur mu bilmem, ben yazmaya devam edeceğim….
Elazığ depremi ne zaman oldu diye sorsam size, doğrudan veya dolaylı bir şekilde depremden etkilenmemişseniz, bu depremin bu yıl içinde olduğunu hatırlamayabilir, yanlış yanıt verebilirsiniz. (Verdiğiniz yanıtı eleştirecek değilim. Siz okuyucuyu suçlayan bir metin kaleme almak da değil derdim zira okuyun diye yazılmış bir metne kin kusmak, yazılanları bulunıklaştırır, size kin de kusmuyorum, ben kimim ki sizi eleştirecek, sizden farksız mıyım? ) Bu durumun psikolojik açıklamalarını bir yana bırakalım, 2020 yılı acaba başımıza ne gelebilir diye soracağımız bir yıl oldu. Türkiye’de son 3000 yıl içerisinde 90 kez oluşan bir doğal olayı tsunamiyi bile gördük.
Daha neler görebiliriz diye soramadan, 2020 yılına yüklediğimiz negatif anlamları, ilk defa bu kadar istekle, 2021 yılına dair beklentilerimizle yok etmek istiyoruz. A.Kadir’in olur biter şiirinde dediği gibi “başımıza gelen tüm bu şeyler, dünyada olmamaktan daha iyi” deyip hayata, rutinlerimize, başımıza gelecek tüm bu şeylere hazır olmaya çalışıyoruz. Fakat, enkazın (fiziki ve psikolojik) kaldırılmasının ardından aldığımız deprem çantaları gibi bir kenara bıraktığımız hazırlıklarımız, bizim içimizi şu an için rahatlatıyor olsa da, afete yine hazırlıksız yakalanmanın tüm koşulları mevcut. Afet öncesini bir kenara bırakıp muhtemelen bir dahaki afet olduktan sonra toplum olarak aşağıdaki tepkileri vereceğiz:
Peki ne yapmalıyız mucize aramak ve bu işe kadar demekten başka ? Binaları güçlendirmek mi? Kuşkusuz evet. Fakat , binaları güçlendirme sürecinin bir parçası değilsek afetle ilgili sorumluluğumuz yok mu ?
Var! Afete nasıl hazırlıklı oluruz sorusunun yanıtını aramalıyız, tek bir reçete yok zira … Modern afet yönetimi anlayışı, afetin sadece bir kurumla değil, kamu, yerel ve özel sektörle yönetilmesine hazırlık aşamasından son aşamaya kadar afetin her aşamasında halkın katılımının sağlanmasına dair bir vurgu yapıyor. Ayrıca, afetlerden öğrenilenleri bir fırsat olarak görüp bir dahaki afete daha hazır olmayı da hepimize bir sorumluluk olarak yüklüyor.
Yaşadıklarımızdan öğrendiklerimizi fırsat bilip afet öncesinde bizim yerelde, başımıza bir şeyler gelmeden, başımıza bir şeyler geldiğinde nasıl hareket edebilirizi konuşmamız ve afete duyarlı toplumların gelişmesini sağlamamız gerekiyor. Bunun için de afet olursa ne yaparız sorusunun yanıtından kaygı duyan insanları bir araya getirmek lazım. Öyle büyük büyük laflar söylemek için değil, hatta bazılarımızın bu tür yapıları kötülemek için söylediği “siyaset yapmak” için değil, sadece bir soru etrafında toplanmak ve afete sosyal politikanın tüm paydaşlarıyla hazır olmaya çalışmak gerekiyor. Kim öncü olur derseniz bu işe bir meslek var: sosyal hizmet uzmanlığı/sosyal çalışmacı, tutun kolundan mahallenizde varsa bir tane biz bunu yapacağız bize destek ol diye, o size destek olacaktır.
Afete dair yapılabilecek başka şeyler de var. Aslında afetten öğrendiklerimiz şeyler:
Not 1: Beşinci ve altıncı madde afetlere verilen genel bir tepki, afete dair duyduğumuz duygular “anormal durumlara verilen normal ama anormal tepkilerin bileşkesi” toplumun normalleşmesi (bilimsel bir görüş beyan etmiyorum burada) lakin ilk dört tepki kader değil
36. yaşımdan herkese ama özellikle fedakar AFAD çalışmalarına selamlar!
umut
Bu yazı mimezo için yazılmıştı…. Mimezo için yeni bir yazı talep edelim diye bu yazıyı paylaşıyorum. İyileşeceksiniz biliyorum hocam. Siz güçlü bir insansınız, Yiğit de !
Yıllar önceydi. Ankara’da bilmem kaçıncı alışveriş merkezinin açılışıydı. Her yeni açılan avm gibi o da merakla doluşan insanları ağırlıyordu. Ve nedense bu coşkulu kalabalığın içinden çıkıp aniden zihnimde canlanan bir görüntüyle bakışlarım dondu. O kocaman avm bomboştu. Terk edilmiş, metruk binalar gibi camları kırık, bakımsız, gri bir haldeydi. İçinde örümcek ağları oluşmuş, insanın uğramadığı bir yer haline gelmişti. Görüntüyü gözümün önünden silip, gerçeğe döndüm. O günün gerçeğine. Rengarenk ve cıvıl cıvıl olana. Neden öyle düşündüğümün ve kendimi bir korku filmi sahnesinde bulduğumun çeşitli nedenleri vardı elbet. Aşırılığın ve doyumsuzluğun olası sonunu tahmin etmiş ve izlediğim bir filmden etkilenmiş olabilirim. Ya da o sıralar Yunanistan’ın tüm dünyayı şaşırtan ekonomik çıkmazından. Şimdi örümcek ağları kaplamamış olsa da benzer bir durum yaşanıyor dünyada. O kalabalık caddelerin ıssızlığı, felaket senaryolarının işlendiği filmlerdeki gibi. Böyle devam etmeyeceğine olan inanç, umut ve bilimsel açıklamalar dışında yüreğe su serpecek bir gelişme yok.
Belirsizlik ve beklenti hakim. Henüz yağmalar (marketzedeleri saymazsak) ve virüse bağlı şiddet yok. Süreç uzamazsa bunların hiçbiri olmayacak diye umut ediyoruz. Ancak uzarsa içimizdeki canavarların yaşam arzusu, covid-19unkini aratacak gibi görünüyor. Karamsar mıyım? Hayır. Gerçekçi.
Daha birkaç saat önce sokak ortasında bir kadın boşandığı adam tarafından başından vurularak öldürüldü. Virüs değil, bir insan, üstelik bir zamanlar yaşam arkadaşı olmuş biri tarafından. Tek seferde.
Covid-19 mutasyona uğramış bir yaşam hücresi olarak yaşamaya çalışıyor ve bunu yaparken de doğası gereği öldürebiliyor. Ya insan? Eski eşini sokak ortasında ya da herhangi bir yerde, herhangi bir şekilde öldürmesinin yaşam varoluş mücadelesinde yeri olamaz. Doğadaki hiçbir varlık, virüs bile, insanın canavarından daha zararlı değil.
Binlerce insan ölüyor. Ve hep ölüyordu. Daha fazlasını elde etmekten başka bir amacı olmayan istilâlarla, savaşlarla, cinayetlerle, ihmallerle. Bu, var oluş savaşı da değildi üstelik. Yok ederek var olunamayacağını covid-19 bile biliyor. İnsanın canavarı bilmiyor, bilse de işine gelmiyor. Covid-19 için günlerce konuşmak, tartışmak ne güzel…İnsanın kendi eliyle neden olduğu ölümleri de konuşsak keşke. Zenginliklerini elde etmek ya da yoksunluklarına tahammül etmemek için ölümlerine göz yumduğumuz insanları da konuşsak…Acımasızca katlettiğimiz kadınları…Fikirleri ve öngörüleri yüzünden faili belli ya da meçhul cinayetleri…Sorumsuzca yürütülen her işin sonunda kaybedilen ve “kaza” diyip geçiştirdiğimiz canların kaybını…Covid-19’u değil de insansı canavarları masaya yatırsak? Günlerce konuşsak, önlemleri tartışsak, ruhsal olarak el ele tutuşup birlikte hareket etsek?
Virüs, bize ve biz ona uyum sağlamazsak yani bu restleşme sertleşirse, içimizdeki canavarlar daha da serbest dolaşmaya başlayacak. Hem küresel hem yerel düzeyde. O metruk binalar işte o zaman örümcek kaplayacak. Şimdi aklımızı başımıza alıp Covid-19’la mücadele edip insanlığı korumaya çalışırken insanlığı aynı zamanda ve hatta daha da fazla insanın canavarından koruyalım…sadece insan da değil, gezegenin canlı cansız tüm varlıklarından koruyalım…Bırakalım insanın çekildiği yerlerde, diğer canlılar nefes alsın. Avmlerde örümcekler gezsin biraz, ne çıkar? Madem başladık çekilmeye, düşünmeye ve üretmeye, biraz da kendimizi kendimizden koruyalım…
Michael McKernan, MSW
Director of Operations,
Katolik Aile Hizmetleri (Catholic Family Service)
Calgary, Alberta
Kanada
Sosyal Çalışmanın Maneviyat Boyutunu Keşfetmek
Özet
Maneviyata ilişkin giderek artan kamusal ve profesyonel ilgiye sosyal çalışmanın verdiği yanıtlar bazı çok önemli sorular doğuruyor:
Sosyal Çalışmanın Maneviyat Boyutunu Keşfetmek
Yazar, Muttart desteğiyle yürüttüğü araştırmaya dayandırdığı makalesinde, bu soruları maneviyatın sosyal çalışma için taşıdığı önemi ve sosyal çalışmada oynadığı rolü ortaya çıkarmak için bir çerçeve olarak kullanıyor. Makale güvenilir bir manevi perspektifin sosyal çalışma faaliyetine sağlayacağı özgüllüğü ve uygulama alanındki faydaları belirterek sonlanıyor.
İnsan olmak, maneviyata sahip olmak demektir. İnsanların, ancak manevi kapasiteleri ciddiyetle ele alındığında saygıyla karşılanabilecek özlemleri ve istekleri vardır. (Gratton, 1995)
Maneviyata dönük yaygın ilgi son yıllarda hızla artıyor. Bu konu kitapçıların en çok satanlar listelerinde ilk sıraları işgal ediyor, eğlence basınının ortak bir teması haline geliyor ve insani hizmet veren mesleklere yönelik pek çok konferans ve eğitim programının önemli bir öğesi haline geliyor. Bu eğilimin ayırdına varan ünlü gazeteci Bill Moyers “saygın her gazeteci, asıl hikayenin ruhani/manevi olanı tanımlamaktan geçtiğini bilir. Bu sadece geçtiğimiz on yılın değil tüm yüz yılın en önemli meselesidir” yorumunu yapıyor (Keen, 1994, s.22).
Maneviyata dönük bu yaygın ilginin demografisine bakmak da oldukça açıklayıcıdır. 1996 yılında Fetzer Enstitüsü ve Noetik Bilimler Enstitüsü tarafından yapılan bir araştırmanın sonuçlarına göre 20 milyon Amerikalı psikoloji, manevi hayat ve kendi kendini gerçekleştirme meselelerinden “kültürel yaratımlar” olarak bahsetmektedir (Simpkinson & Simpkinson, 1988).
Reg Bibby (2002) tarafından yapılan araştırmaya gore Kanadalıların büyük çoğunluğu (%86) Tanrıya inanmaktadır, bunların çok az bir kısmı (%17) gerçekte düzenli olarak kiliseye gitmektedir. 1 Bu tablolar son 40 yıl içerisinde keskin bir düşüşe işaret etmektedir ve bundan dolayı Bibby şu gözlemi yapmaktadır: “Burada yanlış birşeyler var. Ulusun kiliseleri hiç olmadığı kadar boşalmışken, Kanadalılar durmadan dini sorular soruyorlar.” (Bibby, 1995, s. xviii)
Yukarıda gösterilen sayılara dayanarak sosyal çalışma alanındaki başvurucularımızın çoğunun kendileri için son derece önemli manevi inanışlara sahip olduklarını söyleyebiliriz. O halde, sosyal çalışma, psikoloji ve psikiyatri dahil olmak üzere insani hizmetlerin kriz anlarında başvurulan alanlar olduğunu söylemek büyük bir sıçrama değildir. Biz bir zamanlar rahiplerin ve papazların oynadıkları bir rolü miras aldık. Beğenin ya da beğenmeyin, sosyal çalışmacılar olarak danışanlarımızın bize getirdikleri ve taşıdıkları kaygılarla iç içe geçmiş olan birçok manevi meseleyle sürekli karşılaşıyoruz. Fakat benim izleninim, bizlerin şu anda maneviyatı sosyal çalışmayla bütünleştirecek güvenilir ve ulaşılabilir araçlardan yoksun olduğumuz yönünde. Bu durumun danışanla çalışmada ve danışanın manevi inanç ve deneyimlerinin sunacağı kaynaklara ulaşmada bazı sonuçları var.
Bu makale, maneviyatın aile ile sosyal çalışmanın manevi boyutunu araştıran bir yıllık bir araştırmanın bulgularını özetliyor (McKernan, 2004)2. Buradaki tartışma var olan manevi yaklaşımların sosyal çalışma için yarattığı sorunları; sosyal çalışmayla maneviyatın bilgileri arasında bir köprü kurulması meselesini ele alıyor ve maneviyat ile sosyal çalışmanın bütünleşmesinn bazı avantajlarını listeliyor.
“Modern yardım meslekleri”nden ne anladığımız, insan ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olan hizmet sektörüne yeni gelenlerle ilişkilidir. Sosyal çalışma ve psikoloji yüz yıldan biraz fazla bir süredir insan deneyimi ile birlikte değerlendiriliyor, (büyük dinler, şamanist, ezoterik ya da gizli ve mistik gelenekler dahil olmak üzere) manevi gelenekler kozmos ve şifa konularında kavrayışlarını düzeltiyorlar. Bu potansiyel zenginliği ve sosyal çalışma pratiklerine yapacağı katkıyı göz ardı edemeyiz.
Son yıllarda şifa ve iyileştirme konusunda çalışan pek çok yazar ve uygulayıcının çalışmaları, manevi deneyimle ampirik araştırma arasında güvenilir bir bağ kurmanın yollarını araştırıyorlar.3
Günümüzde maneviyatın sosyal çalışma alanı açısından faydalanılabilir olmasını sağlayacak üç önemli etmen olduğunu düşünüyorum. İlk olarak, bizim maneviyatla bağımız değişmektedir. Manevi pratiklere ilişkin bilgilerin pek çok farklı biçimde daha çok ulaşılabilir olmasına ek olarak yeni dünyalar ve aşkın ve mistik olanı konuşmak için yeni metaforlar keşfediyoruz. Bilimde manevi bakışlar önem kazanıyor (kuantum fiziği, kaos teorisi, yaratıcılık çalışmaları, biyoloji, ekoloji) ve sanat, alternatif tıp gibi diğer öğrenme kaynakları da geleneksel dinsel formüller dışındaki maneviyat anlayışımızı zenginleştiriyor. Artık maneviyatı bir grubun savunduğu rastgele bir inançlar sistemi olarak görmemiz gerekmiyor.
Maneviyatın sosyal çalışma için daha erişilebilir olmasının arkasında yatan bir başka etmen de yaşadığımız yaşama yeni bir bakış talep eden, yaygın bir endişeler çağında yaşıyor oluşumuz. Şu andaki “bilimsel ilerlemeye” ve kontrol mitine dayalı hakim bakış açısı, terörizm, ekolojik kriz, ve soykırım ya da küresel yoksulluk gibi küresel sorunlara gösterilen itirazlar karşısında basitçe, yetersiz kalmaktadır. Yerellerde, çok zengin topluluklar içerisinde bile, barınma sıkıntısı, yalnızlık, bozulan ilişkiler, kurumlara duyulan güvenin sarsılması, felç edici yoksulluk gibi sorunları gözlemliyoruz. Bireyselciliğin ahlakı, özgürlük ve gizlilik iddialarıyla birlikte, insanları birbirlerine, yaşadığımız dünyaya ve bir bütün olarak kozmosa bağlayan dengeleyici unsurunu kaybetti. Joseph Campell bunu şöyle ifade eder:
Önceki nesiller, bugün bizim tek başımıza yüzleşmek zorunda kaldığımız psikolojik tehlikelerle, kendi mitolojik ve dini sembollerinin ve manevi faaliyetlerinin rehberliğinde başa çıkıyorlardı. Bu, tüm tanrılarının ve şeytanlarının rasyonalize edildiği modern “aydınlanmış” bireyler olarak bizim sorunumuz. (1968, s. 82)
Bu istikrarsız zamanlar, bize yardım edebilecek yeni bir dünya görüşü, yeni bir paradigma arayışını doğurur. Marilyn Ferguson bu yeni paradigmanın “bilimdeki atılımların ve kaydedilmiş en eski düşüncelerin içgörülerini” içermesi gerektiğini savunur. (1980, s. 68). Noetik Bilimler Enstitüsü Başkanı William Harman bu geçiş sürecinin:
… öznel deneyim alanına dair ampirik olarak temellendirilmiş ve kamusal olarak geçerlilik kazanmış, bir bilgi bütünün yaratımı sürecini içerdiğini vurgular. Tarihte ilk defa insanlığın içsel hayatının kurulu deneyimleri – ve kısmen büyük dinsel geleneklerin ve Agnostik grupların kadim bilgileri hakkında büyüyen, ilerleyen bir yapı oluşturmaya başlıyoruz. İlk kez, bu bilginin –dogmatizasyonların, kurumsallaşmaların, ya da kültizmin ve okültüzimin birçok çeşidi içerisinde yozlaşmış, gizlice tekrarlanan bir sırrı olarak değil- aksine insanlığın yaşayan bir mirası olarak görülebileceğine dair bir umut verir. (aktaran Ferguson, 1980, s.27)
Maneviyatı sosyal çalışma açısından erişilebilir kılan üçüncü etmen, kendi kökenlerinde bulunur. Sosyal çalışmanın 19. yüzyılda Hristiyan ve Yahudi hayırseverlik hareketlerindeki kökleri; bize maneviyat/din ile olan bağın sosyal çalışmanın kuruluşunun temellerinde yer aldığını hatırlatır. (Barker, 1992). Sosyal çalışma açısından, pratiğe ilişkin çok çok daha gelişmiş seviyelerde düzenlemeler ya da yönlendirilmiş araştırmalar tek başlarına yeterli olmayacaktır. Eğer bu yeni paradigmanın sosyal çalışma alanında nasıl yükseleceğine dair bir spekülasyon yapacak olsam, inanıyorum ki bu resmi öncülükte (üniversiteler, meslek örgütleri ve sosyal çalışmacıların ana işverenlerinden) oluşmayacaktır. Bunun yerine maneviyat alanında çalışmalar yapan sosyal çalışmacıların ilerlemeci bir fikir birliği öncülüğünde gerçekleşecektir. Bu durum manevi bir misyon taşıyan, özel faaliyet yürüten topluluklar ve marjinal örgütlenmeler açısından kısmen doğru olabilir. Bu sosyal çalışmayla maneviyatı birleştiren ve kolaylıkla rağbet görecek yeni bir yol açacaktır. (Ferguson, 1980).4 İnanıyorum ki, öyle bir zaman gelecek, sosyal çalışmanın manevi boyutu apaçık bir hakikat halini alacak ve onu sosyal çalışma pratiğinden dışlayan yaklaşımlar yersiz ve profesyonellikten uzak olarak görülecektir.
Maneviyatı Sosyal Çalışmayla Bütünleştirmenin İki Düzeyi
Sosyal çalışmada maneviyatı yönlendirmek iki düzeyde gerçekleşebilir. Bütünleşmenin ilk seviyesinde maneviyat, danışanın deneyimine dair yüzeysel bir konu olarak görülür. Bir danışan, bir ebeveyn ya da eş kaybının ardından Tanrıyla ilişkisinden bahsettiğinde ya da ölümden sonra hayat olup olmadığını merak ettiğinde, bu meseleyi nasıl anladığımıza ve nasıl cevaplayacağımıza dair sorularla karşı karşıya kalırız. Maneviyat çalışmasının bu düzeyinde çalışmacının kendisi için bir manevi bakışı olması gerekmez; maneviyata, tıpkı toplumsal cinsiyete, ırka, kültüre yaklaştığımız gibi, danışanın deneyimindeki önemli bir etmen olarak yaklaşmamız gereklidir. Anlamak suretiyle dili kullanabilir, stratejiler geliştirebilir ve kendi yaklaşımımızı maneviyatın sunuluş biçimine göre ayarlayabiliriz. Bu bizi maneviyatın danışanlarımız için ne şekilde önem taşıdığına ve başarıları için nasıl bir kaynak oluşturduğuna dair sorular sormaya teşvik eder. Tekrarlamak gerekirse, burada terapistler tarafından uygulanan “onaylama” kastedilmiyor. Bunun yerine bir profesyonelin, danışanının manevi perspektifine duyarlı, “siyasal olarak doğru” bir duruş edinmesi vurgulanıyor.
Bütünleşmenin ikinci seviyesi, maneviyatın, içinde çalışmacının deneyiminin de yer aldığı öznel bir deneyim olduğunu varsayar. Tıpkı danışanın mülakatına katılma süreci gibi daha inceliklidir çünkü odağına yalnızca içeriği değil aynı zamanda deneyimin kendisini de alır. Sosyal çalışmacı olan bitenin dışında ya da tarafsız değildir. Kuantum fiziğinin bize sunduğu anlayışa göre şeyleri mutlak nesnel biçimlerde ölçemeyiz- ölçme eyleminin kendisi ölçtüğümüz şeyi değiştirir. Buna göre, maneviyatı sosyal çalışma pratiğine dahil etme girişimi çalışmacının inançları ve deneyimiyle şekillenmektedir. Bu, katbekat gayret gerektiren, öznel ve tartışmalı, fakat aynı zamanda da oldukça zengin bir araştırma alanıdır; kendimize dair en derin ve en yoğun kavrayışımızı yaptığımız işe dahil etmemizi gerektirir –burada hiçbir sınır olamaz.
Maneviyatla İçerik Düzeyinde Çalışmak
İçerik düzeyinde, sosyal çalışmada uygulanacak maneviyat meseleleri şunları kapsayabilir: i) Danışanlarla ibadet/dua ve meditasyonun kullanılması ii) ibadetin iyileşmedeki etkisini ve manevi pratiklerin sağlığa etkilerini vurgulayan araştırmaların göz önünde bulundurulması iii) uzaktan tedavi (belli bir mesfeden), enerji tedavisi, transandantal deneyimler, ayrılma olgusu mistik deneyimler, değişmiş bilinç durumları dahil olmak üzere bilincin keşfinin etkileri ve iv) faillerin ve cemaatlerin, manevi amaçlı fikirlerin aşılandığı yaratıcılık alanları olarak değerlendirilmesi.
Yakın zamana kadar bu tip ilgi alanları sosyal çalışma pratiği açısından marjinal kalıyordu. Burada, sosyal çalışmacıların çoğunun kendi kişisel manevi bakışlarının olmadığı kastedilmiyor; basitçe profesyonel kurumların ve sosyal çalışma okullarının bu meseleye resmi bir şekilde değinmedikleri kastediliyor. 5
Maneviyat ve Sosyal Çalışma Arasında Bir Köprü Oluşturmak
Sosyal çalışma ve maneviyatın aklı arasında kurulacak bu köprüye yöneltilen itirazlar ortaya bazı önemli sorular çıkarmaktadır.
Makalenin bundan sonraki kısmı bu soruları, sosyal çalışmanın manevi yönünü keşfederken bir yol gösterici olarak alacaktır.
Maneviyatı Tanımlamak
Bu yazarın yaptığı bir araştırma maneviyatı; “bizi gündelik hayatın daha geniş amaçları ve anlamlarıyla birbirimize bağlayacak güvenilir bir akıl arayışı” (Gratton, 1995, s. 6) şeklinde değerlendirerek geniş bir tanımına kaynak oluşturmaktadır. Bu tanım belirli bir inancı belirtmekten ziyade arayış ve deneyim fiillerine odaklanıyor. Bizim belirli deneyimlerimiz ile “gündelik hayatın daha geniş amaçları” arasında bir köprü oluşturuyor. Bu tanım, belirli bir inanç öğretisi ya da kurumuyla sınırlı olmayan geniş bir maneviyat kavramını destekliyor. Bu daha genel maneviyat düşüncesi kural, gelenek ya da dogmaya daha az önem verirken deneyime çok büyük bir önem atfediyor. Maneviyat, çok sayıda gelenekten oluşabileceği gibi, hiçbir gelenekten de oluşmayabilir. Bu yaklaşımın zayıflığı içerisinde özeleştiri bulunmayışıdır – belirli bir inanç referansının olmayışı “faydalı inançlar”a, “açık büfe dinler”e, ya da şarkıcı Tom Cochrane’in Songs of a Circling Spirit albümünün kartonetinde belirttiği gibi “fast food dini”ne imkan sağlar. (Cochrane, 1997). Manevi düşünceler eşit derecede geçerli değildir; bu soruna tıpkı sosyal çalışmadaki diğer perspektiflerde olduğu gibi, sezgilerimiz ve deneyimlerimize ek olarak meseleye sunacağımız en donanımlı ve en titiz düşüncelerle göğüs gerebiliriz. Wilber güvenillir bir manevi hakikati üç hayati kritere değen bir şey olarak tanımlıyor: Öznel deneyim, nesnel çalışma ve cemaat/referans grup muhakemesi (Wilber, 1996, s.120). Bu kriterlerden herhangi birini yok saymak güçlendirme ya da diğerlerinin kör noktalarınca çarpıtılma riskini doğurur. Kurulu dinler Batıda maneviyatın hakim taşıyıcısı konumundadır; buna karşın günümüzde maneviyatın ve manevi pratiklerin tek ve egemen kaynakları sayılmazlar. Maneviyat, kurulu dinlerin yanında, Doğunun ve Batının mistik geleneklerden, şamanist geleneklerden, aborijin manevi pratiklerinden, sanattan, çeşitli yoga pratiklerinden, kuantum fiziğinin bilimsel temelli keşiflerinden, New Age akımından, edebiyattan, şiirden, esoteric manevi geleneklerden (gizem ekolü, teosofi, Masonluk hareketi) bilgi edinmektedir. Bu örnekler manevi pratikleri geniş bir yelpazede sunuyor. Bazıları örgütlenme düzeyleri ve temel inançlara ayrıcalıklı bir bağları olması nedeniyle din olarak değerlendirilir. Maneviyatın daha az formel ve daha bireyci pratikleri ile dinin daha formel ve toplumsal pratikleri arasında bir süreklilik olduğunu görmek daha gerçekçi bir tutum olacaktır. Maneviyatın sosyal çalışmanın değerleri ve pratikleri açısından nasıl daha “esnek” olduğu görülebilir.
Jack Hawley’in çalışmasından uyarlanan aşağıdaki tablo, din ve maneviyat arasındaki farkı tanımlaya yardımcı olacaktır (1993, s. 4):
| Din | Maneviyat |
| Belirli bir zamanın ve mekanın ürünüdür | Geniş biçimde pek çok dönem ve geleneği kapsar |
| Bir gruba hitap eder | Daha özel, kişiseldir |
| Önceden saptanmış inançlara odaklanır | Tüm dinlerde ortak olan özellikler barındırır |
| Davranış kuralları | Pratik yöntemleri |
| Bir düşünce sistemidir | Pratik bütünüdür |
| Bir yolda ilerlemek için var olan inançlar bütünüdür | Hislerin ötesinde bir durumdur (hatta fikirlerin ötesindedir) |
| Kurumlar ve örgütler | Aynı görüşte olanların bulunuğu ilişki ağları |
| Bir yaşam tarzı | Bir pratik |
Manevi geleneklerin ortaya çıkardığı ve sosyal çalışmanın, mesleki değerleri ve bilgileri açısından aşmak zorunda olduğu engeller nelerdir?
Maneviyatı sosyal çalışmaya dahil etmenin önündeki engeller pek çoktur. Bazıları sosyal çalışma içerisindeki korku ve bilgi eksikliğinden dolayı ortaya çıkan yersiz önyargılardan doğar. Örneğin, maneviyattan bahsetmenin illaki belirli bir dine mensup olmayı gerektirdiği gibi bir varsayımından yola çıkarak maneviyatı keşfetmek konusundaki kaygılarını dile getirem kimi çalışma gruplarıyla görüştüm. Nasıl ki mesleğimiz, ev içi şiddet konusunun görünür kılınması noktasında isteksizlik gösteren çalışmacılara rahatlıkla itiraz edebiliyorsa, yine aynı şekilde maneviyat yaklaşımına karşı gösterilen temelsiz önyargılara da karşı çıkması gerekiyor. Profesyonel sosyal çalışmanın maneviyat konusundaki korkuya dayanan, yersiz yaklaşımlarına hoşgörü göstermek artık kabul edilir değildir.
Diğer taraftan, manevi perspektifi sosyal çalışmaya dahil etme konusunda, kişisel ve tarihsel deneyimlerden ortaya çıkan ve azımsanamayacak bazı endişeler de vardır: Papazların ve kilise yöneticilerinin güçlerini yıkıcı bir biçimde fiziksel ve cinsel istismar da dahil olmak üzere suistimal etmeleri, yerli kültürlere, kadınlara ve eşcinsellere uygulanan eşitsizlik, mezhepçilik, korkutmaya dayalı eğitim, entelektüel tartışmayı yasaklayan katı dogmalar, bazen beyan ettikleri sevgiden çok daha önemliymiş gibi görünen yargılar ve kurallar.
Maneviyat ve psikolojinin birbirlerini karşılarına aldıkları düşüncesinin aksine, bütünleşmiş bir maneviyat perspektifi ikisini sağlığın tamamlayıcı yönler olarak görür. İlişkilerin (toplumsal ve kişisel) dinamiklerine ilişkin profesyonel bir kavrayış ve psikolojik işleve dair anlayışımız sağlıklı bir maneviyat yaklaşımı için hayati önemdedir. Bu olmadan, psikolojik bütünlük olmadan maneviyatın yozlaşma ihtimali vardır. Bir Amerika’daki Budist Vipassana hareketinin liderlerinden biri olan Jack Kornfield kendi psikolojik ve ilişkisel meselelerle hesaplaşmaktaki başarısızlıkları yüzünden bağımlılıkların ve aşırı cinsel davranışların tuzağına düşen Doğunun manevi önderlerine dair örneklerden alıntılar yapar. Diğer bazıları meditasyonu hayatlarının gündelik sorunlarından kaçış olarak kullanırlar. 6
Burada dini kötü, maneviyatı iyi olarak gören trendin etkisine kapılmamak çok önem taşıyor. Her ikisi de suistimal, çarpıtma, ikiyüzlülük, vs. risklerini taşırlar. Hudson Smith “Din çağdaş pek çok göze çirkin yüzünü gösterir…” fakat “bu kaba yüzeysel yaklaşımlar, derinlerden akan özgürleştirici aklı görmemizi engeller. (aktaran Novak, 1994, s. xiv).
İyi temellendirilmiş sosyal çalışmanın maneviyatla bütünleşmesi için gereken önemli etmenler nelerdir?
İnanıyorum ki, belirli etmenlerin varlığında, maneviyatın üretken profesyonel keşifleri çok işe yarayacaktır:
Danışanlar açısından maneviyatın önemini anlamamızı sağlayacak ne tip araştırmalar mevcuttur?
Manevi pratiklerin sağlığa yararları üzerine yapılan araştırmalar dini grup çalışmaları ve maneviyatı daha geniş bir olgu olarak ele alan anketlerden oluşmaktadır. Yakın zamanda yapılan bir araştırmada Jeff Levin “dini9 ilişkilerin sağlık ve hastalıklar üzerindeki etkilerini araştıran akran değerlendirmeli 200’den fazla makaleye dair istatistiksel bilgileri sunuyor.” (2001, s.6). Bu bulguların bazıları Michigan, Yale, Duke, Berkeley, Rutgers, ve Texas gibi önemli üniversitelerde yapılan araştırmalardan elde edildi. Bu bulgular şu şekilde özetlenebilir:
Meseleyi dikkatli bir şekilde inceleyen İngiliz bilim insanlarına göre, “geleneksel psikolojik ve seküler toplumsal etmenlere baktığımızda hastalık sürecinde en az etkili olan, dini ve manevi inançlardır. (Levin, 2001, s. 102). National Institute of Health Research (Ulusal Sağlık Araştırmaları Enstitüsü) başkanı Dr. David Larson şunu ileri surer:
Tıp profesyonelleri yıllardan beri dinin ruh sahlığına zararlı olduğunu varsayıp, bunu kamusal olarak ifade ederlerken, ben din ve sağlık arasındaki ilişkiye dair var olan ampirik araştırmalara baktığımda sonucun baskın bir şekilde olumlu olduğunu görüyorum. (2001, s. vii)
Larry Dossey kendi araştırmasından çıkan son bir kanıyı ekliyor, “Gelecekteki tıp tarihçileri 20. Yüzyılı maneviyatın uzunca bir yokluktan sonra tedavi alanına geri geldiği bir dönem olarak tanımlayacaklar…” (Levin, 2001, s.vii).
Maneviyat danışanlarımıza hizmet sunarken ne gibi faydalar sunabilir?
Bu soru, maneviyatın dünyayı, danışanın deneyimini ve sosyal çalışmacıyı nasıl değiştirdiği ile ilgilidir. Burada maneviyatla sosyal çalışma arasında daha çok uygulamaya dayalı bir bağ kurarak başlayabiliriz. Öyle hissediyorum ki, maneviyata dönük artan ilgi varlığımızı belirten ama “nesnel, mesleki” bir bakışın radarından kaçan temel enerjilerle ilgili farkındalıkla ilişkilidir. Hameed Ali “psikoterapinin etkisi bazı temel durumlar konusundaki bilgisizliği nedeniyle sınırlı olmuştur. Bu nedenle çözümler bizi tam olarak tatmin etmeyen bir düzeyde, benlik ve duygular düzeyinde ortaya çıkıyor” diye vurguluyor. (aktaran Schwartz, 1995, s 412).
Kuantum fiziğinin kavrayışı, deneyimimizi şekillendiren göze çarpmayan enerjilere dair algının; alternative tıp, kaos ve alan teorileri, ve doğunun bilgi ve erdemi ve batının mistik gelenekleri tarafından daha zengin bir şifa için fark edilmesini sağladı. Aslında Carl Jung Modern Man in Search of a Soul’da manevi ihtiyaçlarımızın günümüz psikolojisinin keşfini sağladığını söyler. (1955). Sosyal çalışmanın güvenilir bir maneviyatın keşfine erişimi çeşitli araştırma alanlarının öncüleri tarafından kayda değer biçimde kolaylaştırılmıştır.10
Sosyal Çalışmanın Manevi Boyutundan Çıkarılan Sekiz Uygulama
İzin verirseniz şimdi bu zengin yaklaşımdan yola çıkan sosyal çalışma pratiğinin çeşitli sonuçlarından bahsetmek istiyorum. Özellikle şu hususu aklımızda tutmamız gerekir ki burada bahsedeceğimiz noktalar halihazırda birçok sosyal çalışmacı tarafından zaten uygulanmaktadır. Belirli bir dinsel bağı olsun ya da olmasın, birçok sosyal çalışmacı manevi hassasiyetlerle hareket etmektedir.
I) İyileşmeyi sağlayan sosyal çalısmacı degil, hayat enerjisinin bilinçli kolaylaştırılmasıdır. Bir psikyatr olan ve uzun yıllar mesleğine manevi bir açıdan yaklaşan Gerald May’in şöyle bir önerisi var: “işin manevi boyutunun daha da çok takdir edilmesiyle birlikte, bizler de danışanlar üzerinde çalışmaktan çok, onlarla birlikte çalışıp manevi kuvveti ya da danışanların inayetlerini kolaylaştırmaya yöneliyoruz” (1992, s.8). Bu kolaylaştırıcı rol teknik bir boyuttan çok sosyal çalışmacının varlığının iyileşme sürecine sunduğu niteliğe odaklanmaktadir. Eckhart Tolle bu durumu “süreçlerin hızlanmasına” yardım eden “yoğun ve bilinçli bir mevcudiyet durumu” olarak tanımlıyor. Kişinin kendi kontrolünün geliştirilmesini, ya da kişilerin hem kendilerine hem de başkalarına daha duyarlı olmalarını sağladığı ölçüde, sosyal çalışma birçok manevi gelenekten beslenerek onların tekniklerini kullanabilir. Bu yaklaşım oldukça güçlü bir sosyal calışma aracı olabilir. Terapi etkinliği üzerine yapılan çalışmalarda da bu noktaya işaret edilmektedir. (Lebow, 2001).
II) Egodan ruha gecmek. Psikoloji ve sosyal çalışma, egonun (tekil kendimizin) desteklenmesine odaklanırken, manevi mesele bizleri ruha (kişiötesi psikolojide “Kişi” alternatif bir terimdir) bakmaya yönelterek sosyal çalışma perspektifini zenginleştirmektedir. Bu bizlere, daha derin ve bağlantılı bir insan deneyimi sunar. Bu yaklaşım, özel doğamız içerisindeki gizemlere bakmaya ve her bir insan icin özsel bir saygı duymanın önemine dikkat çeker. Bu yaklaşım 4. yüzyılda bir çöl münzevisi olan agnostik hocası Monoimus’un sözlerinde yankılanır:
Tanrıyı, yaradılışı ve buna benzer meseleleri aramaya son verin. Kendinizden başlayarak onu arayın. İçinizdeki her şeyi kendisinin kılan ve “Benim tanrım, benim aklım, benim düşüncem, benim ruhum, benim bedenim” diyen şeyin kim olduğunu öğrenin. Izdırabın, neşenin, aşkın ve nefretin kaynağını öğrenin… Eğer bu meseleleri dikkatlice incelerseniz tanrıyı içinizde bulacaksınız (Keen. 1995, s.2).
Ruhun ilahi çağrısı ve çok daha büyük amaçlara olan bağı bizlere hem danışanların yaşamlarının merkezini hem de sosyal calışma müdahalesinin bağlamını şekillediren çok daha büyük bir enerji sistemini hatırlatır.
III) Hayattaki önemli dönüşümlerin rehberi olarak tören ve söylenceler. Freud’un ve diğerlerinin (bkz. Bakan (1975), Jung (1955), Joseph Campbell (1968), Mircea Eliade (1959)) gösterdiği gibi, dinsel ve ruhani gelenekler hayatın çeşitli evrelerinde bizlere yol gösteren sembol, söylence ve törenlerin kaydını tutarlar. Çesitli psikoloji ve sosyal çalışma ekolleri bu yaklaşıma büyük önem vererek rüyalarla ilgilenir, bilinçaltını keşfeder, aile terapisinde törensel uygulamaları kullanır ya da anlatı tedavisi uygular. Bu uygulamalar bizlerin bireylerle, ailelerle ve topluluklarla calışmalarımızda fevkalade faydalıdır. Sosyal calışmacılar toplulukların kutlamalarını kolaylaştırırken ya da çiftlere geçmişteki sorunları alt edebilmeleri icin birlikte geçirdikleri zamanı törenselleştirmelerine yardım ederken bu tür manevi geleneklerin hikmetlerinden faydalanırlar. Sosyal çalışmacının yapması gereken sadece geçmiş söylenceleri analyışlı bir biçimde okuyup modern zamanların önyargılarına teslim olmamalarıdır. Böylece aşk hakkında, ölümle ve kayıpla yüzleşme üzerine, umutsuzluk ve değişime dair zengin öğretileri görebilirler. Bütün bunlar kendisi için en doğru yolu arayanlara bahşedilmiş hediyelerdir.
Söylence ve törenler doğru anlaşıldıklarında insanlar arası saygı ve hürmeti geliştirerek yalnızlık ve nihilizm ile mücadele eder. Kişiliğimizi çeşitli hikaye ve törenlerle birleştirirsek hayatımızın ve dertlerimizin aslında hayatın bütünün bir parçası olduğunu keşfederiz. Böylece doğru yolu bulmak icin ipuçlari ve dertlerimiz icin teselli buluruz.
IV) Sosyal çalışma araçlarını enerji çalısmalarına kadar genişletmek. Maneviyat bizleri deneyimin tüm yönlerini hesaba katmaya ve sadece fiziksel varlıklar olmadığımızı kabul etmeye zorlar. Bizler sadece aklımızın ve niyetlerimizin ürünleri değiliz. Bu manevi boyutu hesaba katan bir çalışma, enerjiyi araç olarak kullanır. Burada enerjiden kastımız gözle görülmeyen ama düşüncelerimiz, duygularımız ve fiziki deneyimlerimiz için esas teşkil eden yaşam gücüdür. Pratik uygulamalarda sosyal çalışmacılar anlayışımızı asan ama akılsal ve incelikli duyularımıza hitap eden yaratıcı gizem deneyimlerine katılmaya davet edilmektedirler. Bütüncül beden psikoterapisi (IBP) (Rosenberg, Rand & Assay, 1985) ve Göz Hareketleri Eşliğinde Duyarsızlaştırma ve Yenileme (EMDR), (Shapiro, 2001), rüya çalışmaları, bilinç değişiklikleri çalışmaları gibi yaklaşımlarda gösterildiği üzere, enerji çalışmalarının incelikleri kelimelerin ötesine geçerek düşüncelerin, duyguların ve davranışların biçimlendirilmesine yardım eder. Enerji çalışmaları, enerji tıkanmalarını açmayı ve çeşitli düşünce biçimlerini temizlemeyi kapsar. Ayrıca psikolojik ve fizyolojik sağlıkla ilişkili yuksek enerji üretmeyi amaçlar. Ruh, Chi, Qui, Baraka, hosero, morfojenik alan, saklı dozen, ısık, prana, tin gibi isimlerle bilinen enerji alanının varlığın temelini ihtiva ettiği söylenmekte ve fiziksel varoluştan daha önemli oldugu vurgulanmaktadır. Bu, danışanlarımıza uygulayabileceğimiz çok güçlü bir müdahale biçimidir.
V) Duaların iyileştirme gücü vardır. Budizm ve Hıristiyanlik gibi manevi gelenekler bize düşüncelerin ve niyetlerin gücüne saygı göstermemizi öğretir. Bilinç seviyesinde ise düşünce ve niyetlerin bizi ve bizim diğer düşünce ve niyetlerimizi etkilediği görülebilir. Bu durum algıya ve kendi kendini gerçekleştiren kehanet fikrine dair düşüncelerimizi aşar. Danışanlarla olan çalışmalarımıza niyetlere dair dikkatli ve saygılı bir tavrı nasıl ekleyebiliriz? İbadetler nasıl niyetlerimizi temizleyen ve işimize baska türlü bir iyileştirici güç katan bir araç olabilir?
İbadet gibi dini pratiklerin yeni bir tür ilaç olarak kullanılabileceği benim aklıma uzunca bir süre gelmemişti. O zamanlar danışanlarım için dua etmiyordum ve kendimi ahlaki bir ikilemde buldum. Eger bu çalışma güvenilirse nasıl olur da danışanlarım için dua etmem? (Dossey’den aktaran Levin, 2001, s.9).
VI) Manevi liderlerin Güçlü birer örnek olması. Bu örnekler cesaret verici nitelikte olup hayattaki olanaklar hakkında geniş bir vizyon sağlarlar. Tüm geleneklerden kutsal insanların, azizlerin, avatarların, şamanların, saygı duyulan liderlerin ve büyük ögretmenlerin yaşam hikayeleri bizlere birçok sey öğretir ve işimizde bizlere ilham verir (Schwartz, 1996 ve Yancey, 2001 büyük manevi liderlerin hayat hikayelerini mükemmel bir şekilde özetlemektedir). Adanmışlık hikayeleri olmaktan çok, büyük manevi liderlein öyküleri onların mücadelelerinin, başarılarının ve gizli kalmış cesur edimlerinin anlaşılmasını sağlar. Büyük liderlerin yüreklendirici örnekleri her insanın sahip olduğu muazzam potansiyeli gösterir.
Umut Yanardağ 